馬師曾

　　翻譯制作：國家藝術基金“面向東盟國家粵劇多語種傳播平台建設”項目組

　　中文

　　馬師曾（1900—1964）粵劇馬派藝術創始人。字伯魯，曾用藝名關始昌、風華子，順德人。7歲時到武昌兩湖書院攻讀四書五經，辛亥革命後回到廣州。1917年肄業于敬業中學後，曾到香港當學徒，後在廣州太平春教戲館學戲，由教戲館“轉讓” 給來招徒的“南洋客”，帶到新加坡，在慶維新班當下層演員。他從此浪迹東南亞，除演戲外還當過教員、店員、礦工、黃包車夫，其坎坷經曆對其日後藝術生涯頗有影響。後在普長春班拜名小武靓元亨為師，得到名師指點，技藝大進，加以本身文化素質較高，能深入鑽研傳統表演藝術，還能自編劇本，遂在東南亞嶄露頭角。1923 年他回到香港，在人壽年班任正印醜生，出演《苦鳳莺憐》一劇中的餘俠魂，聲名鵲起。1925 年組建大羅天劇團，1933 年主持組建太平劇團，與薛覺先領導的覺先聲劇團各顯優勢，聲震省港。抗日戰争期間，組織抗戰劇團、勝利劇團，輾轉兩廣，積極投入抗日救國熱潮，編演《秦桧遊地獄》、《洪承疇》等宣傳愛國、痛斥漢奸的劇目。抗戰勝利後，先後回到香港、廣州，演出《還我漢江山》等劇。20世紀50年代初，他主要在香港從事演出并拍攝電影，也曾參加紅線女組織的真善美劇團，演出《蝴蝶夫人》等劇。1955年底正式回廣州工作，任廣東粵劇團團長，1958年又首任廣東粵劇院院長。曆任中國文學藝術界聯合會全國委員會委員、廣東省文學藝術界聯合會副主席、中國戲劇家協會常務理事及廣東分會副主席、廣東省人民代表大會代表、中國人民政治協商會議全國委員會委員、廣東省政協常委等。1964 年4 月21 日因患氣管癌，病逝于北京。

　　馬師曾藝術造詣高深，創造了既繼承戲曲表演的程式性、虛拟性，又有濃郁生活氣息的“馬派”表演藝術。他根據自己的聲音條件和生活體驗，創造了被稱為“乞兒喉” 的旋律跳躍、頓挫分明、行腔活潑，兼有诙諧情趣的流派唱腔“馬腔”，在舞台上塑造了衆多栩栩栩生、個性鮮明藝術形象。他在青年時演過小生、小武，中年則以演醜生稱著，尤其善于表演舊社會的底層人物。代表劇目有《苦鳳莺憐》、《鬥氣姑爺》、《審死官》、《野花香》、《刁蠻公主戆驸馬》等。在《天網》與《拾玉镯》中反串彩旦，也演得十分出色。到晚年，馬師曾多演老生，其中以在《屈原》中演屈原、在《搜書院》中演謝寶、在《關漢卿》中演關漢卿最為人們稱道，他準确細膩地把握住這些人物各自獨特的經曆、身份和個性，演活了人物，使其表演藝術達到新的高峰，這三出戲也被同行和觀衆譽為他晚期“舞台藝術的精品”。馬師曾是粵劇藝術革新的先驅者之一，他推動完成了粵劇的兩次重大變革———即完成了從“官話” 改唱“白話”，從全男班、全女班改為男女合班的變革過程。他活用戲曲程式，巧妙吸收通俗化、大衆化的語言，在音樂、布景、服裝、化妝的改良和借鑒話劇、電影手法豐富粵劇表演等方面，都作出了很大的貢獻。他多才多藝，除表演外，還直接參與編劇，一生演過的劇本數百個，其中不少是他自己編寫或改寫的。他也兼做電影演員，拍攝過粵語故事片、粵劇藝術片數十部。他還擅寫詩詞，對書法亦頗有研究，并有《千裡壯遊集》等論著存世。

　　柬埔寨語

　　ម៉ា ស៊ី ត្សាង Ma Si Tsang (馬師曾, ម៉ា ស៊ីហ្សេង Ma Shizeng. 1900-1964) ជាស្ថាបនិកសាលាម៉ា ហ៊ីចិនកាតាំង (MaSchool of Cantonese Opera)។ ម៉ា Maមានស្ទីលសម្តែងដោយខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ បូលុ Bolu, ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ភ្លាមៗតាមរយៈឈ្មោះឆាកសម្តែងរបស់លោក GuanShichang និង Fenghua Zi ។ លោកមកពីស្រុកស៊ុនដេ Shunde នៃទីក្រុងហ្វសាន Foshanខេត្តក្វាងដុង។ នៅពេលលោកមានអាយុប្រាំពីរឆ្នាំ លោកបានទៅសិក្សានៅបណ្ឌិតសភា LianghuAcademy នៅទីក្រុង Wuchang ដើម្បីសិក្សាសៀវភៅបួនក្បាលនិងសៀវភៅបុរាណប្រាំក្បាល(Four Books and Five Classics) (សៀវភៅដែលមានឥទ្ធិពលនៃលទ្ធិខុងជឺនិយម)ហើយបានវិលត្រឡប់មកក្រុងក្វាងចូវវិញ បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍ឆ្នាំ 1911 ។លោកបានសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យជីងយេ Jingye Middle School ប៉ុន្តែបានចាកចេញនៅឆ្នាំ1917 ហើយបានចាប់ផ្តើមធ្វើការជាកូនសិស្សនៅទីក្រុងហុងកុង។ ក្រោយមកលោកបានវិលត្រឡប់ទៅក្រុងក្វាងចូវវិញហើយបានសិក្សាការសម្តែងមហោស្រព តាំងពីង ឆុនជីអាវ Taiping Chunjiao Theater។លោកត្រូវបានទទួលការចាត់តាំងឱ្យទៅណានយ៉ាង ខេល Nangyang Khek (南洋客,ជាជនជាតិចិនដែលមានទីលំនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលពួកគេភាគច្រើនជាប្រជាជនហាក់កាHakka) តាមរយៈមហោស្រព ហើយត្រូវបាននាំទៅសឹង្ហបុរីជាកន្លែងដែលលោកបានបម្រើការងារជាអ្នកសម្តែងកម្រិតទាបនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនហីងវៃ សាន Hing Wai San ។បន្ទាប់មកនៅពេលលោកបានចាប់ផ្តើមរស់នៅដោយមានជីវិតដែលគ្មានគោលដៅនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ក្រៅពីធ្វើការជាអ្នកសម្តែងម្នាក់ លោកក៏បានធ្វើការជាកូនជាង អ្នកជំនួយការហាងលក់ទំនិញកម្មករអណ្តូងរ៉ែ និងអ្នកអូសរទេះ។ ជីវិតរស់នៅឡើងនិងចុះលោកបានឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍មានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ជីពសិល្បៈរបស់លោក។ក្រោយមកនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោន Pou Coeng Ceon, លោកបានបង្ហាត់បង្រៀន LiangYuanheng

　　(靓元亨), ដែលក្រោយមក Xiaowusheng ល្បីល្បាញ (តួសម្តែងអ្នកចម្បាំងវ័យក្មេង) ។ក្រោមការណែនាំរបស់គ្រូបង្រៀនដ៏អស្ចារ្យនេះមិនយូរប៉ុន្មានលោកមានការរីកចម្រើនពិសេសចំពោះជំនាញរបស់លោក។ លើសពីនេះទៅទៀតលោកមានចំណេះដឹងល្អ ដែលអាចឱ្យគាត់ស្វះស្វែងរកសិល្បៈសម្តែងបែបប្រពៃណីនិងការសរសេរនិពន្ធរឿងល្ខោនផ្ទាល់ខ្លួនលោក។ជាលទ្ធផលលោកបានក្លាយជាតារាហ៊ីចិនកាតាំងថ្មីម្នាក់នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ នៅឆ្នាំ 1923 នៅពេលលោកវិលត្រឡប់មកហុងកុងវិញលោកបានដើរតួជាជូហ្សេង chousheng ដែលនាំមុខគេ(ដែលដើរតួជាតួសម្តែងត្លុកប្រុសនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង រេនស៊ូនៀនRenshounian ។ ការសម្តែងរបស់លោកនៅរឿងសត្វហង្សខ្លាំង Bitter Phoenix, សត្វអូរីអូលដែលមានទុក្ខព្រួយSorrowful Oriole ដោយសារ Yu Xiahun ធ្វើឱ្យគាត់មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញ។នៅឆ្នាំ 1925 លោកបានបង្កើតក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង ដាលួតចៀន Daluotian ។នៅឆ្នាំ 1933 លោកបានដឹកនាំការបង្កើតក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង តៃពីង Taiping ។នៅពេលនោះ ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោន និងក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង Kok Sin Seng ដែលបានដឹកនាំដោយ Sit Kok-Sin (薛覺先, XueJuexian) គឺជាគុណសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេនិងមានកិត្យានុភាពនៅខេត្តក្វាងដុងនិងទីក្រុងហុងកុង។នៅអំឡុងពេលសង្រ្គាមនៃការតស៊ូនឹងការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុន លោកម៉ា Maបានប្រមូលផ្តុំក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនកងហ្សាន Kangzhan(ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុន)និងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនសេងលី Shengli (ក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនជ័យជំនះ)ក្នុងចលនាប្រឆាំងនឹងជប៉ុននិងសង្គ្រោះជាតិ។ពួកគេបានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅខេត្តក្វាងស៊ី Guangxi និងក្វាងដុង ហើយបានសម្តែងរឿងដូចជាដំណើរទេសចរណ៍របស់គិន ហ្គុអិ នៅឋាននរក Qin Guis Tour in Hell និងក្រុមប្រឹក្សាអធិរាជThe Imperial Councilor Hong Chengchou ដើម្បីសរសើរអ្នកស្នេហាជាតិនិងថ្កោលទោសជនក្បត់ជាតិ។ បន្ទាប់ពីជ័យជំនះនៃសង្គ្រាមចិន - ជប៉ុនស៊ីណូ Sinoលើកទីពីរ ម៉ា Ma បានវិលត្រឡប់ទៅទៅហុងកុង Hong Kong និងក្វាងចូវវិញកន្លែងដែលលោកបានសម្តែងរឿងប្រគល់ទឹកដីដែលបាត់បង់របស់ហានជូនខ្ញុំវិញ ReturnMe the Lost Territories of Han និងហ៊ីចិនកាតាំងផ្សេងទៀត។ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1950 ភាគច្រើនលោកបានសម្តែងនិងថតរឿងភាគនៅហុងកុង។លោកបានចូលរួមក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង Zhenshanmei ដែលដឹកនាំដោយ Hung Sin-nuiហើយបានសម្តែងរឿងម៉ាដាមមេអំបៅ Madame Butterflyនិងការសម្តែងរឿងផ្សេងៗទៀត។ នៅចុងឆ្នាំ 1955 លោកបានវិលត្រឡប់មកខេត្តក្វាងចូវវិញដើម្បីធ្វើការជាប្រធានក្រុមអ្នកសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំងក្វាងដុង។ នៅឆ្នាំ 1958លោកបានក្លាយជានាយកមហោស្រព ហ៊ីចិនកាតាំងនៅក្វាងដុង។ នៅអំឡុងពេលនៃជីវិតរបស់លោកលោកក៏បានបម្រើការងារជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការជាតិសហព័ន្ធអក្សរសាស្ត្រនិងក្រុមសិល្បៈចិន ជាអនុប្រធានសហព័ន្ធអក្សរសាស្ត្រនិងក្រុមសិល្បៈខេត្តក្វាងដុងជានាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមអ្នកនិពន្ធរឿងវិនាដកម្មជនជាតិចិននិងជាអនុប្រធានសាខាក្វាងដុង ដែលជាអនុប្រធានសមាជប្រជាជនខេត្តក្វាងដុងសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិនៃសន្និសីទពិគ្រោះយោបល់នយោបាយប្រជាជនចិន (CPPCC)និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ CPPCC នៃខេត្តក្វាងដុង។ នៅថ្ងៃទី 21 ខែមេសាឆ្នាំ 1964 លោកបានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺមហារីកខួរឆ្អឹងខ្នងនៅទីក្រុងប៉េកាំង។

　　Ma Si Tsangបានសម្រេចសមិទ្ធិផលសិល្បៈដ៏អស្ចារ្យ។លោកមិនត្រឹមតែបានរក្សានូវលក្ខណៈពិសេសនៃការសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំងតាមកម្មវិធីនិងជាក់ស្តែងប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែលោកក៏បានបង្កើតសាលាម៉ា Ma School ដែលពោរពេញទៅដោយរសជាតិនៃជីវិតរស់នៅយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ដោយគិតពិចារណាលើលក្ខណៈពិសេសនៃសម្លេងនិងបទពិសោធន៍ជីវិតផ្ទាល់របស់គាត់លោកលោកបានបង្កើតបទភ្លេងម៉ា Ma tune” ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថា គឺអើ ហ៊ូ er Hou” ដែលជាវិធីសាស្ត្រច្រៀងសម្លេងពីរោះនិងរស់រវើកនៅក្នុងហ៊ីចិន ដែលមានឈុតឆាកកំប្លុកកំប្លែងនិងមានទម្រង់ជាច្រើនរបស់តួអង្គសម្តែងដែលមានលក្ខណៈរស់រវើកដោយមានលក្ខណៈពិសេសប្លែកនៅលើឆាក។ នៅយុគសម័យយុវជនរបស់លោក លោកបានសម្តែង xiaosheng (អ្នកប្រាជ្ញវ័យក្មេង) និងxiaowusheng (អ្នកចម្បាំងវ័យក្មេង) ។

　　នៅវ័យកណ្តាលរបស់លោកលោកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាមនុស្សពូកែសម្តែងជូហ្សេង chousheng (អ្នកសម្តែងត្លុកបុរស)ហើយជាពិសេសលោកពូកែខាងសម្តែងអាកប្បកិរិយាអំពីចំណុចខ្វះខាតនៃសង្គមចាស់។ការសម្តែងជាអ្នកតំណាងសម្តែងរបស់លោក រួមមានរឿង សត្វហង្សខ្លាំង BitterPhoenix, សត្វអូរីអូលដែលមានទុក្ខព្រួយ Sorrowful Oriole, ព្រឹទា្ធចារ្យដែលមានប្រាជ្ញ The Witty Patriarch, យុត្តិធម៌ជើងខ្ញុំ! Justice, My Foot!, ក្លិនផ្កាព្រៃ Scent of Wild Flowers,និងព្រះនាងសាស៊ី The Sassy Princess និងប្តីរបស់នាងឈ្មោះប្លាន់ HerBlunt Husband ។ នៅក្នុងរឿង យុត្តិធម៌ Justice និងការរើសយកខ្សែដៃថ្មដ្យេតPick up a Jade Bracelet, លោកបានដើរតួជាបុរសត្លុកម្នាក់ (彩旦,ស្ត្រីត្លុកចាស់), ដែលទទួលបានការទទួលស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយ។ នៅអាយុវ័យចំណាស់របស់លោក,Ma Si-Tsang ភាគច្រើនបានសម្តែងឡាវហ្សេង laosheng (老生, តួសម្តែងបុរសវ័យចំណាស់)។ការសម្តែងរបស់លោកនៅក្នុងរឿងកំណាព្យស្នេហាជាតិគុ យុអាន The PatrioticPoet Qu Yuan, ស្រ្តីអ្នកបម្រើរត់គេចចេញ The Runaway Maid, និងអ្នកនិពន្ធល្ខោនបុរាណហ្គាន់ហេនគីន The Traditional Opera Writer Guan Hanqingត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងល្អបំផុត។ ដោយមានការយល់ដឹងយ៉ាងជ្រាលជម្រៅអំពីបទពិសោធន៍ប្លែកពីស្ថានភាពសង្គមនិងបុគ្គលិកលក្ខណៈនៃតួសម្តែងឈានមុខគេក្នុងការសម្តែងទាំងនេះលោកបាននាំតួអង្គឱ្យមានជីវិតនៅលើឆាកដូច្នេះធ្វើឱ្យមានការសម្រេចបានដល់កម្រិតថ្មីមួយនៅក្នុងអាជីពរបស់លោក។ជាមួយគ្នានេះដែរ ការសម្តែងរឿងល្ខោនទាំងបីនេះ ត្រូវបានទទួលសាទរដោយសិល្បករនិងទស្សនិកជនហ៊ីចិនកាតាំងផ្សេងទៀតថាជា“ស្នាដៃនៃការសម្តែងលើឆាកដ៏អស្ចារ្យ” នៅក្នុងជីវិតចុងក្រោយរបស់ម៉ា Ma ។ ម៉ា Maគឺជាអ្នកត្រួសត្រាយផ្លូវម្នាក់សម្រាប់ការច្នៃប្រឌិតហ៊ីចិនកាតាំង។លោកបានជំរុញការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់ៗពីរយ៉ាងនៅក្នុងហ៊ីចិនកាតាំង -ជំនួសកុកងឺដោយចិនកាតាំង ក្នុងការច្រៀងហ៊ីចិនកាតាំងនិងមានការចូលរួមទាំងតួសម្តែងប្រុសនិងស្រីនៅក្នុងក្រុមអ្នកសម្តែងល្ខោនដូចគ្នា។លោកបានបង្ហាញភាពបត់បែនដ៏អស្ចារ្យនៅក្នុងទម្រង់សិល្បៈដែលសំយោគ។លោកមិនត្រឹមតែបានទាក់ទាញយកភាសាពេញនិយម និងកែទម្រង់តន្ត្រី ការរៀបចំសម្របសម្រួលសម្លៀកបំពាក់ ក៏ដូចជាការតុបតែងខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងធ្វើឱ្យការសម្តែងហ៊ីចិនកាតាំង មានបច្ចេកទេសដែលធ្វើឱ្យរំភើបខ្លាំងនិងផ្នែកពាក់ព័ន្ធនឹងភាពយន្តផងដែរ។ ដូច្នេះវាអាចត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយមានទំនុកចិត្តថាលោកបានចូលរួមចំណែកយ៉ាងធំធេង។ គាត់មានសមត្ថភាពចេះច្រើនមុខ។ ក្រៅពីការសម្តែង លោកក៏បានសរសេរនិពន្ធរឿងល្ខោនផងដែរ។នៅអំឡុងពេលនៃជីវិតរបស់លោក លោកបាន

　　សម្តែងរឿងហ៊ីចិនកាតាំងរាប់រយ ដែលសរសេរអត្ថបទរឿងជាច្រើនត្រូវបានសរសេរឬសរសេរឡើងវិញដោយខ្លួនឯង។ ក្នុងនាមជាតារាសម្តែងភាពយន្តម្នាក់លោកក៏បានសម្តែងនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តដែលមានលក្ខណៈពិសេសខាងចិនកាតាំងជាច្រើន និងខ្សែភាពយន្តសិល្បៈហ៊ីចិនកាតាំងផងដែរ។លោកក៏ពូកែខាងកំណាព្យ និងអក្សរផ្ចង់ផងដែរ។ ស្នាដៃរបស់លោក ដូចជារឿងការធ្វើដំណើរមួយពាន់ម៉ាយA Thousand-Mile Journey នៅតែជាកេរ្តិ៍ដំណែលដល់ពិភពលោកដដែល។

　　,

更多精彩资讯请关注tft每日頭條，我们将持续为您更新最新资讯!